Brussel‘Overstappen van VVD naar FVD was nog nooit zo makkelijk. Surf naar www.fvd.nl/overstappen en wij regelen alles. Leuker kunnen we het niet maken.’ Het Forum voor Democratie lanceerde vorige week zijn ‘overstapservice’. ‘Met één muisklik of één belletje bent ook u lid van de snelst groeiende partij van Nederland’, klinkt het op de website.

De piepjonge partij van Thierry Baudet groeit als kool. In de recentste opiniepeilingen staat ze op acht zetels. Dat zijn er al zes meer dan in maart toen ze – tot verrassing van velen – twee zetels binnenhaalde.

Ook het aantal leden neemt spectaculair toe. In Nederland is de VVD van premier Mark Rutte met 26.000 leden de grootste, maar het FVD is de kaap van 15.000 al gepasseerd en maakt er geen geheim van dat ze de rechts-liberale VVD naar de kroon wil steken. De ‘overstapservice’ is in de eerste plaats gericht op VVD-leden die ‘genoeg hebben van de eindeloze beloftes van Rutte’.

‘Baudet te intellectueel? Vergeet niet dat de twee populairste rechtse politici Pim Fortuyn en Frits Bolkestein waren, twee topintellectuelen’ Paul Cliteur  Mentor

Veel traditionele VVD-kiezers zijn ontgoocheld in het beleid van de premier, dat ze veel te links vinden. Rutte slaagde er op 15 maart weliswaar opnieuw in met de VVD de verkiezingen te winnen, maar hij verloor wel acht zetels. Volgens de peilingen zijn er daar ondertussen nog twee van naar het Forum gegaan. En de Rutte-vermoeidheid zal de komende maanden almaar meer toenemen, voorspelt Paul Cliteur, de intellectuele mentor van Baudet. ‘Het animo over Rutte III is om het eufemistisch te zeggen niet bijster groot.’

In diezelfde peilingen zakken ook het CDA van Sybrand Buma en de PVV van Geert Wilders. Ook die kiezers staan open voor het discours van Baudet. ‘Het is nog te vroeg om te zeggen of hij echt een bedreiging vormt voor alle partijen op rechts’, zegt politicoloog Tom Louwerse (universiteit Leiden) en peilingspecialist. ‘Volgens bevragingen van Maurice de Hond haalt Baudet 50 procent van zijn stemmen bij de PVV. Het CDA en de VVD zouden 10 procent verliezen aan het Forum. Maar 10 procent op 30 zetels blijft veel.’

Wie zijn wij?

Hoe komt het dat Baudet zo snel zo’n hoge vlucht maakt? ‘Omdat hij een interessant en geloofwaardig figuur is en omdat hij een consistent politiek verhaal brengt dat veel mensen aanspreekt’, zegt Cliteur. Aan de universiteit van Leiden promoveerde Baudet met een studie over de natiestaat. Cliteur was zijn promotor. In de ‘Aanval op de Natiestaat’ – het werd later gepubliceerd als boek – betoogt Baudet dat de democratische rechtsstaat alleen kan functioneren in de context van de natiestaat. En die wordt op twee fronten bedreigd: door de Europese Unie en door het multiculturalisme.

Het zijn nog altijd de speerpunten van zijn partijprogramma. Baudet is minder dan Wilders geobsedeerd door de islam. Hij richt zijn pijlen liever op het gevaar van de Europese Unie en de teloorgang van de Nederlandse identiteit. En daarmee raakt hij een gevoelige snaar.

Nederland is in de ban van de vraag ‘wie zijn wij?’. Wat maakt Nederland tot Nederland? De voorbije verkiezingscampagne ging er grotendeels over en Sybrand Buma zette er volop op in. Het legde hem geen windeieren. De christendemocraten leken op sterven na dood, maar de CDA-leider gidste zijn partij naar negentien zetels, waardoor ze een cruciale partner wordt in de nieuwe regering, die waarschijnlijk volgende maand boven de doopvont wordt gehouden.

Christelijke waarden

Buma blijft hard kloppen op de identiteitsnagel. Dat bleek twee weken geleden opnieuw toen hij de H.J. Schoo-lezing, jaarlijks georganiseerd door het conservatieve tijdschrift Elsevier, mocht geven. Omdat we in verwarde tijden leven, moeten we ons net meer bewust worden van onze eigen identiteit, poneert Buma. Alleen als we teruggrijpen naar de tradities die Nederland hebben gemaakt tot de natie die het is, kunnen de burgers er zich opnieuw geborgen voelen. Dat is volgens hem de beste remedie tegen het oprukkende populisme. En Buma vindt natuurlijk dat de natie een duidelijk christelijke grondslag heeft.

In maart had Wilders voldoende aan een A4’tje met onhaalbare standpunten. Baudet schreef 27 pagina’s vol met ‘realistische alternatieven’

Baudet is geen belijdend christen, maar ook hij vindt dat het Westen die christelijke waarden nodig heeft om uit zijn identiteitscrisis te raken. De lezing had dus evengoed door hem uitgesproken kunnen zijn. ‘Maar Baudet was wel eerst met zijn analyse’, zegt Cliteur, die uit waardering voor zijn student lijstduwer werd op de FVD-lijst. ‘Het CDA is heel erg op zoek naar een aansprekend discours. Buma moest iets anders proberen en het is begrijpelijk dat hij uitkwam bij een discours dat aanslaat bij brede lagen van de bevolking. Maar hij is natuurlijk minder geloofwaardig.’

Baudet heeft ook de flair en het charisma om jongeren aan te spreken. Dat wordt elke keer duidelijk als hij bijeenkomsten en lezingen houdt. Daar komen altijd erg veel jonge mensen op af. ‘Ik maakte het onlangs nog mee’, zegt Cliteur. ‘De zaal zat met 800 mensen afgeladen vol. Van zoveel volk droomt elke Nederlandse politicus.’ Vaak zijn het studenten rechten en bestuurskunde die de zalen vullen. Twintigers met politieke ambities.

Velen van hen willen ook lid worden. Begin augustus kreeg het Forum er in een week 1.500 leden bij. Ook op dat vlak is Baudet de anti-Wilders. Wilders duldt geen leden. Wie de PVV wil steunen, kan geld storten en krijgt in ruil een mooie poster. Wilders wil enkel kiesvee dat een keer om de vier jaar op hem stemt, maar voor de rest wil hij niet dat ze zich bemoeien met de partij.

Niet holderdebolder

Baudet lijkt ook veel meer bereid om politieke allianties te sluiten. Hij sloot al een samenwerkingsakkoord met Leefbaar Rotterdam. Die lokale partij ontstond uit de puinhopen van de Lijst Pim Fortuyn en zit al jaren in het stadsbestuur van de tweede stad van Nederland. De samenwerking past in de plannen van Baudet om bij de gemeenteraadsverkiezingen van volgend jaar door te dringen in de lokale politiek. Hij wil niet holderdebolder in het hele land lokale afdelingen oprichten, maar zijn invloed vergroten door samenwerking met gelijkgezinden.

‘Dat doet hij inderdaad erg slim’, zegt Louwerse. ‘Hij neemt de tijd om zijn partij rustig uit te bouwen. Hij is ook iets “prettiger” dan Wilders, waardoor de kans groter is dat andere partijen met hem willen samenwerken. Al zal hij daarvoor op een slappe koord moeten dansen. Nu profileert hij zich als de man die de traditionele politieke elite omver wil gooien. Om er vervolgens mee samen te werken, is niet evident.’

Anders dan Wilders schuift Baudet ook graag aan in politieke talkshows op de openbare omroep. Hoewel hij geen kans onbenut laat om te schieten op dat ‘rode bolwerk’, ziet hij ook de voordelen van dat platform. Omdat zijn potentiële kiezers hoger opgeleid zijn dan de doorsnee Wilders-stemmer, kan hij hen bereiken via de openbare omroep. PVV-aanhangers kijken vooral naar de commerciële zenders.

En toch kan Wilders zich maar beter zorgen maken over zijn kiezers. Die raken toch stilaan uitgekeken op de man. ‘Velen vinden hem toch te extreem in zijn standpunten over de islam’, zegt Cliteur. ‘En omdat hij almaar in de racismehoek wordt geduwd, beginnen sommigen dat ook te geloven. Trouwens, ook Baudet probeert men nu al op die manier te beschadigen.’

Baudet profileert zich graag als de ‘grote politieke denker’, maar is hij dat ook echt? ‘Hij heeft in elk geval dat doctoraal proefschrift geschreven, al vond ik dat meer een betoog dan een neutraal wetenschappelijk werk’, merkt Louwerse een tikje cynisch op. ‘Maar in vergelijking met Wilders, die een hogere beroepsopleiding heeft gevolgd, straalt Baudet natuurlijk meer een intellectualisme uit.’

Dat vertaalt zich ook in de manier waarop ze aan politiek doen. Wilders spreekt alleen nog in boze quotes. Hij doet zelfs geen moeite meer om een uitgewerkt programma op papier te zetten. In maart had hij voldoende aan een A4’tje met onhaalbare standpunten. Baudet schreef 27 pagina’s vol. Louwerse: ‘Hij doet daarin zijn best realistische alternatieven aan te dragen. Geregeld verwijst hij naar buitenlandse voorbeelden. Qua migratie moet Nederland het Zwitserse model over­nemen. Voor onderwijs is Finland het voorbeeld… Voor iemand die van de Nederlandse identiteit zijn stokpaard heeft gemaakt, blijft dat natuurlijk wel een beetje vreemd.’

Maar is hij niet te veel intellectueel om een breed publiek te kunnen aanspreken? Cliteur: ‘Dat denk ik niet. Vergeet niet dat de twee populairste rechtse politici van de jongste twintig jaar Pim Fortuyn en Frits Bolkestein waren, twee topintellectuelen.’

Ernstig personeel

Hoeveel potentieel heeft het Forum om een blijver te worden in Den Haag? ‘De Nederlandse kiezers zijn erg volatiel geworden’, zegt Louwerse. ‘Niet dat ze plots van rechts naar links gaan, maar in de rechts-populistische hoek is het een komen en gaan van partijen en partijtjes. Ooit leek Rita Verdonk met Trots op Nederland de VVD te verpulveren. Een jaar later verdween Verdonk roemloos van het politieke toneel. Het blijft dus afwachten.’

Die partijen gaan vaak ook ten onder aan interne twisten. Baudet zit samen met de olijke advocaat Theo Hiddema in de Tweede Kamer. Met Hiddema is het altijd lachen, eigenlijk neemt niemand hem au sérieux. Maar samen vormen ze tot nu toe wel een goede tandem.

Als het Forum voor Democratie echt wil uitgroeien tot een blijver in de nationale politiek, zal Baudet genoeg ernstig personeel moeten binnenhalen. Misschien kan hij putten uit al die jonge, ambitieuze leden die zich aanmelden? Louwerse: ‘Het geeft hem in elk geval een brede vijver om uit te vissen, een vijver die Wilders niet heeft.’