BrusselHet verlangen naar Frankrijk doet Belgen dromen van een eigen wijndomein. Met succes: de Belgische wijnbouwers vermenigvuldigen zich elk jaar. Syntra, het Vlaams Agentschap voor Ondernemersvorming, organiseert sinds 2010 een opleiding ‘wijnbouwer/wijnmaker’. Ze gingen van start met 128 inschrijvingen en hebben er dit jaar al tweehonderd. In zeven jaar tijd leidden ze zo 1.268 potentiële wijnboeren op.

Als een fles die op de landkaart werd stukgeslagen, verspreidden deze wijnbouwers zich de voorbije jaren over het hele land. Van Haspengouw over Leuven tot Gent en het West-Vlaamse Heuvelland: in 2010 was 70 hectare grond gereserveerd voor wijnteelt, in 2016 was er al ruim 250 hectare in productie, met nog eens vijftig hectare in aanplant. ‘En de eerstvolgende weken komen er nog vijftig hectare bij’, zegt wijnbouwer Ghislain Houben, die als professor aan UHasselt de economische kant van wijnbouw onderzoekt.

Dat enthousiasme vertaalde zich in 2015 naar een recordproductie van 1.025.499 liter.

Vriespunt

‘De enkelingen die ervan kunnen leven, zijn renteniers’ Ghislain Houben  Wijnboer en professor UHasselt

Maar om enthousiast te blijven, moet het weer meezitten. En daar ontbrak het de voorbije weken aan in ons land. Meermaals zakte de temperatuur ’s nachts tot onder het vriespunt, met veel schade voor de jonge scheuten. ‘Het werk van de voorbije jaren is op veel domeinen minstens voor de helft verloren’, zegt Lodewijk Waes, medeoprichter van de vzw Belgische Wijnbouwers. ‘We zijn nu alle cijfers en bewijsmateriaal aan het verzamelen en hopen de vrieskou door de Vlaamse overheid te laten erkennen als natuurramp.’

Voor de eigenaars zit er in het geval van vriesweer niet veel op. Waes: ‘We sturen een alert via mail en voor velen is het dan een nacht lang doorwerken in de hoop de vorstschade te beperken. We rijden rond met tractors om de lucht te verplaatsen, hangen soms zeilen op om de warmte vast te houden of plaatsen vuurpotten. Maar bij min zes graden is het vechten tegen de bierkaai.’

De voorspellingen voor de wijnoogst van 2017 zijn al bijgesteld: het wordt mogelijk een recordjaar in zuinigheid.

Op en top Belgisch

België is Zuid-Frankrijk niet, beseffen de meesten wel. Toch ontbreekt het veel jonge wijnbouwers volgens Ghislain Houben aan gezond boerenverstand. ‘Het is financieel pittig. Je moet rekenen op een investering van 100.000 euro per hectare, plus de aankoopprijs van de landbouwgrond. Daarom doet ongeveer 95 procent van de Belgische wijnbouwers het in bijberoep. En we moeten eerlijk zijn: de enkelingen die ervan kunnen leven, zijn renteniers.’

Wie op landbouwgrond iets wil bouwen, moet bovendien zijn of haar hoofdinkomen uit de landbouwactiviteit halen. Met andere woorden: een wijnboer in bijberoep die een loods nodig heeft om van druiven wijn te maken, heeft de wetgeving niet mee. ‘Op gemeenteniveau is het vaak njet, maar op provinciaal niveau volgt dan meestal toch de goedkeuring’, zegt Waes.

Al wordt zoiets lastig wanneer de buurt zich roert. Vorige week nog was er protest in Linden, een deelgemeente van Lubbeek, tegen de bouw van een prestigieus wijncentrum.

Verschillen

‘Als de aanpalende boer zijn maïs besproeit, kunnen die sproeistoffen overwaaien naar de wijnranken, met schade tot gevolg’ Lodewijk Waes Vzw Belgische wijnbouwers

We mogen dan wel door Europa erkend zijn als wijnproducerend land, dat betekent duidelijk niet dat iedereen er zich naar schikt. ‘De meeste landbouwers hier telen nog altijd gewassen zoals maïs of doen aan fruitteelt’, zegt Lodewijk Waes. ‘Een gevolg is dat als de aanpalende boer zijn maïs besproeit, die sproeistoffen kunnen overwaaien naar de wijnranken. De schade die daaruit voortvloeit, geeft regelmatig aanleiding tot geschillen.’

De wijnboeren staan daarbij onder grote druk: omdat de meeste domeinen relatief jong zijn, hebben ze geen keldervoorraad om tegenslagen te overbruggen. Maar die opbrengst is wel nodig om de zware investeringen te financieren. ‘De kostprijs van een fles Belgische wijn is minstens tien euro’, zegt Ghislain Houben. ‘De productiekosten, de accijnzen, de kurk... Een nacht vuurpotten stoken tegen de vorst kost me bijvoorbeeld een euro per fles. Als je weet dat 95 procent van alle flessen die in België over de toonbank gaan een prijs hebben van minder dan zes euro, is de rekening snel gemaakt.’

Houben voorspelt dat de hype binnenkort weleens tegen zijn grenzen zou kunnen aanbotsen. ‘Als je kijkt naar Nederland zie je het areaal voor wijnteelt daar al teruglopen. Zij liggen weliswaar nóg iets noordelijker, maar de klimatologische uitdagingen voor België zijn niet minder groot.’ Zelf is hij al vijftien jaar wijnbouwer en niet meteen van plan op te houden. ‘Ik probeer gewoon realistisch te blijven. Mijn vader kweekte zoete kersen en hij zei me altijd: “Werken met de natuur betekent dat je in tien jaar tijd twee topjaren hebt, twee goede jaren, drie magere en drie rampjaren.” Maar om vandaag als Belgische wijnboer uit de kosten te komen, zou elk jaar een topjaar moeten zijn.’