Bioboer Hugo Jacobs: ‘Je moet je eigen boomgaarden opnieuw leren kennen.’ Sebastian Steveniers
Maakt een biologische peer echt zo veel verschil?
‘Zolang je spuit, weet je niet waarmee je bezig bent’
Fruittelers hebben de jongste decennia veel veranderd: meer natuurlijk evenwicht, minder pesticiden. Welk verschil maakt bio dan nog? ‘Als je een bedrijfsmodel hebt waarin alles moet lukken, zul je altijd te veel gif gebruiken.’
TO BIO OR NOT TO BIO
Is biologisch eten beter voor de wereld, of een sprookje voor naïeve consumenten? Voedingsjournalist Dorien Knockaert nam de kritiek van sceptici ter harte en zocht uit of de biowinkel haar geld waard is. Tot en met zaterdag 22 april leest u dagelijks over haar bevindingen. Vandaag: Hoe verschillen biologische appels en peren van niet-biologische?
Maakt een biologische peer echt zo veel verschil?
‘Zolang je spuit, weet je niet waarmee je bezig bent’
Bioboer Hugo Jacobs: ‘Je moet je eigen boomgaarden opnieuw leren kennen.’ Sebastian Steveniers
Fruittelers hebben de jongste decennia veel veranderd: meer natuurlijk evenwicht, minder pesticiden. Welk verschil maakt bio dan nog? ‘Als je een bedrijfsmodel hebt waarin alles moet lukken, zul je altijd te veel gif gebruiken.’
Het is met onkruid zoals met een beduimeld raam: je hebt enerzijds de mensen die het niet verdragen, en anderzijds de mensen die het niet zien. Ik hoor bij die laatsten, dus merk ik aanvankelijk het verschil niet tussen de boomgaard van Hugo Jacobs en die van zijn buurman in Sint-Truiden. Maar voor de gevoelige kijker verraden plukjes paardenbloem, wilgenroosjes en dovenetels dat Jacobs aan het omschakelen is van conventionele teelt naar bio. Hij spuit niet meer tegen onkruid. Hij spuit tegen bijna niets meer, zegt hij. In de biolandbouw is een beperkte lijst niet-synthetische bestrijdingsmiddelen toegelaten, maar hij heeft ze nog maar weinig nodig gehad.
Perenbladvlo
‘Met sommige plagen die me vroeger problemen opleverden, zoals de perenbladvlo, heb ik nu niet meer te maken. Ik moest ze daarvoor alleen één keer hun gang laten gaan, zodat hun natuurlijke vijanden zich hier konden vestigen. Heel beangstigend: je hebt jaren tegen die plagen gevochten en ineens moet je ze hun slag laten slaan. Maar nu zijn ze wel van de baan en is het natuurlijke evenwicht hersteld. Om dat evenwicht te bewaren, plant ik gemengde hagen aan die bijna het hele jaar door stuifmeel leveren aan insecten die de plagen onder controle houden: sluipwespen, lieveheersbeestjes, fluweelmijten, ...’
Hij wil het niet idyllischer voorstellen dan het is. ‘Er zijn ook plagen waar de bioteelt geen antwoord op heeft, en waar je dan een deel van je fruit aan verliest. Ik moet aanvaarden dat ik sowieso minder oogst dan mijn buurman. Maar ik krijg er wel een hogere prijs voor. Ik heb nu een bedrijfsmodel met ruimte voor mislukkingen, en zo klopt het beter.’
‘Een conventionele teler kan de spuitschema’s van de pesticideleverancier volgen. Een bioteler moet tussen zijn bomen lopen en leren waar hij op moet letten’
Bioboer Hugo Jacobs
Is het geen vorm van voedselverspilling? ‘Uitgerekend in de conventionele teelt heb ik veel verspilling gezien. Perfecte peren die liggen te rotten omdat er geen afzetmarkt voor is. Dat vind ik erger.’
Jacobs teelt al sinds 1983 appels, peren en kersen op het bedrijf dat hij overnam van zijn ouders. De veranderingen zetten zich stapsgewijs door. ‘Eerst koos ik ervoor om het bedrijf kleiner te maken, en meer in te zetten op toeristische activiteiten: rondleidingen, nocturnes, plukdagen voor het hele gezin. Dan wil je mensen toch met een gerust hart in je boomgaard kunnen laten, dus wou ik van de pesticiden af.’
‘Bovendien ben ik imker en zie ik al jaren hoe moeilijk mijn bijen het hebben in deze streek. Het deed mijn afkeer voor pesticiden nog toenemen. Ik kwam tot het besef dat ik al die jaren niet wist waarmee ik bezig was. Je gebruikt jaar in, jaar uit een bestrijdingsmiddel en dan komt ineens aan het licht dat het onveilig is – zoals Roundup. Dan voel je je wel beetgenomen.’
Healthy Fruit-baas Willem Hendrickx: ‘Denk maar niet dat we voor de lol spuiten. De consument wil het.’ ss
Hij heeft geen moment spijt gehad van zijn ommekeer, maar het is wel een periode vol onzekerheid, vertelt Jacobs. ‘Je moet je boomgaarden opnieuw leren kennen. Een conventionele teler kan de spuitschema’s van de pesticideleverancier volgen. Een bioteler moet tussen zijn bomen wandelen en leren waar hij op moet letten. Dat moet je met je hart doen, anders houd je het niet vol.’
De bioteelt heeft zijn eigen nadelen, denkt Hugo Jacobs. ‘Maar ze worden uitvergroot. Dat heeft ermee te maken dat de chemische industrie veel invloed uitoefent op de landbouw. Met al die pesticiden is een enorm kapitaal gemoeid. Reken maar eens uit: een conventionele teler geeft per hectare jaarlijks makkelijk 3.000 euro uit aan gewasbeschermingsmiddelen.’
Vlekkeloos fruit
‘Maak daar maar 3.500 euro van’, zegt Willem Hendrickx. We zitten aan de keukentafel in het kantoor van zijn bedrijf Healthy Fruit, een van de grootste fruitproducenten van België. Zijn boomgaarden beslaan 250 hectare, verspreid over Limburg en Vlaams-Brabant.
‘De consument wil appels en peren die er perfect uitzien. De helft van de bestrijdingsmiddelen dient niet om de oogst te redden, maar om gaaf fruit af te leveren’
Willem Hendrynckx (Healthy Fruit)
Healthy Fruit is het schoolvoorbeeld van een modern, conventioneel fruitbedrijf. ‘Maar we werken wel grotendeels ecologisch’, zegt Hendrickx. De fruitsector is sinds de jaren 80 geleidelijk overgeschakeld op ‘geïntegreerde teelt’: een combinatie van synthetische en natuurlijke hulpmiddelen.
Hendrickx’ schoonvader Alfons Drillieux, de oprichter van het bedrijf, herinnert zich nog hoe het daarvoor was. ‘Toen gingen we niet kijken welke insecten er in onze boomgaard zaten, we spoten sowieso. Vandaag werken we meer gericht. We spuiten nog ongeveer om de tien dagen, maar dat gaat soms ook om heel onschuldige middelen of voedingsstoffen.’
Kaolin bijvoorbeeld, wit poeder dat in de lente over de perenbomen verneveld wordt om de bomen onherkenbaar te maken voor de perenbladvlo. ‘Dat is gewoon klei.’
Er hangen sinds kort bijenhotels in de bomen van Healthy Fruit, en ampullen met seksuele lokstof die de mannetjes van de gevreesde fruitmot zodanig verwarren dat hij van de voortplanting niets meer terechtbrengt. ‘Geïntegreerde teelt is eigenlijk bio’, denkt Drillieux. ‘Het verschil voor de volksgezondheid is niet meer zo groot. Er is zoveel wat niet meer mag.’
Maar er is ook veel wat wel nog mag, leid ik af uit de lijvige prijslijst van de pesticideleverancier, die op de keukentafel ligt. Er staat glyfosaat op, dat in verband wordt gebracht met nierfalen. En thiacloprid, dat hommelkolonies in de problemen brengt, maar volgens de Hoge Gezondheidsraad ook voor mensen kankerverwekkend en hormoonverstorend is. ‘Kijk naar die prijzen: het kost ons zo veel! Denk vooral niet dat wij voor de lol spuiten.’
Het is grotendeels voor de consument, zegt Hendrickx. ‘Die wil alleen appels en peren die er perfect uitzien. Ongeveer de helft van de bestrijdingsmiddelen dient niet om de oogst te redden, maar wel om vlekkeloos fruit af te leveren.’ En als er te veel vlekkeloos fruit is aan het eind van de zomer, ontstaat er ook weer een probleem, bedenkt Drillieux. ‘Sinds de export naar Rusland stilgevallen is, is het aantal peren hier niet meer in verhouding tot de afzetmarkt. Als de oogst in Europa goed lukt, dan storten de prijzen in.’
Dan trekken de bioboeren aan het langste eind, want zij hebben geen last van overproductie. Drillieux beseft het. ‘Ik heb al dikwijls overwogen om een deel van ons fruit biologisch te telen. Maar je moet dat dan wel echt goed doen. Dat doet me twijfelen.’
Morgen: Moeten we ons zorgen maken om een boterham met glyfosaat?
3 VRAGEN
1. Waarom smaken biologische appels vaak anders?
Bioboeren werken graag met een ander ras, dat meer weerstand biedt aan schimmels dan de populaire jonagold, zodat er minder bestrijdingsmiddelen nodig zijn en minder fruit verloren gaat. Zo verkopen sommige supermarkten topaz-appels onder het biolabel. ‘Maar het ziet ernaar uit dat we met topaz zullen moeten stoppen’, vertelt bioteler Hugo Jacobs. ‘De wat zuurdere smaak wordt niet voldoende geapprecieerd. Bij de peren hebben we hetzelfde probleem: iedereen wil conferences, maar die zijn heel gevoelig geworden voor schurft.’ (Geheimtip: toch eens proeven, die topaz. Lekker appeltje.)
2. Waarom zit er rond biovoeding meer verpakking?
Winkels die zowel biologische als niet-biologische voedingswaren verkopen, zijn verplicht de biologische stuk voor stuk onderscheidbaar te maken van de niet-biologische (anders zou het nogal makkelijk zijn om ze ‘per ongeluk’ te verwisselen). Meestal lossen ze dit op door de biologische producten in een pakje te steken en daar een bio-etiket op te plakken. Delhaize experimenteert met een andere techniek: een gelaserd brandmerk op de schil van groenten of fruit. Afgelopen winter lagen er al butternutpompoenen met het brandmerk in de winkel.
3. Volgt biolandbouw altijd het seizoen?
Nee, in de biolandbouw zijn hulpmiddelen toegestaan die ook de conventionele landbouw gebruikt om de zomer te rekken. Appels en peren worden bewaard in speciale koelcellen zodat ze tot de volgende zomer kunnen worden verkocht, en tomaten, paprika’s en aubergines worden voor de supermarkt geteeld in verwarmde kassen. Vooral dat laatste kost veel energie. Als je je ecologische voetafdruk wilt verkleinen, beperk je je ’s winters beter tot echte wintergroenten zoals kolen, bladgroente, prei, knollen en wortels.
