‘De zebraatjes!’ roept een klein Boliviaans meisje als ze recht in de armen van een onbekende in een pluchen zebrapak loopt. De vrouw knuffelt haar terug. Andere zebra’s doen swingende dansjes om toeschouwers te doen lachen. Of gooien zich op de motorkap van chauffeurs die niet op tijd afremmen. Een mannetje (herkenbaar aan de das boven zijn gestreept pak) helpt een oud stelletje over een drukke straat. Alweer een gewone werkdag voor de zebra’s van La Paz.

Mimespelers zijn te eng

De Boliviaanse hoofdstad kampte met enorm veel dodelijke verkeersongelukken. Dat komt onder meer omdat er voortdurend migranten uit het platteland arriveren, die de verkeersregels niet altijd kennen. Bussen en auto’s vol gefrustreerde mensen schuiven ook elke dag aan om te gaan werken. Er zijn dagelijks monsterfiles. Niemand keek naar verkeerslichten.

Om die problemen op te lossen ging stadsambtenaar Pablo Groux in 2001 naar het Colombiaanse Bogota. Daar halveerde de burgemeester het aantal verkeersongelukken met mimespelers (inderdaad, die geschminkte mensen die de hele tijd in stilte wijzen). Een beetje te creepy, dacht Groux. En dus ging hij voor zebra’s, de ‘levende’ versie van een zebrapad.

Het project werkte zo goed dat er vijftien jaar later al 265 zebra’s zijn. Steden als Sucre en Tarija hebben ook gestreepte verkeersopvoeders. Het project kreeg zelfs een prestigieuze internationale prijs voor innovatie.

Wie zit er in dat pak?

Maar wie wil er nu in een zweterig pak een beetje onnozel staan doen tussen de uitlaatgassen?

Verborgen onder het pluche zitten voormalige straatkinderen, ex-gedetineerden of herstellende drugsverslaafden. ‘Ik leefde op straat, ik was altijd vuil’, vertelt Andrade. ‘Ik wou iets veranderen in mijn leven om mijn problemen achter mij te laten.’

‘Een zebra is pure liefde. Hij staat voor nederigheid en respect’, zegt ook de 24-jarige Huaylluco. Haar ouders emigreerden naar Chili om te werken en zij bleef achter met drie jonge zusjes. Als zebra heeft ze een halftijdse job met ziekteverzekering en een klein, maar vast loon. Maar ze kreeg vooral ook een (bredere) opleiding en een perspectief op iets nieuws. Huaylluco: ‘Alles wat we hier geleerd hebben dragen we mee voor de rest van ons leven.’

‘Zebra’s zijn opvoeders in burgerschap’

In La Paz lopen de zebra’s rond in scholen en metro’s. Ze promoten recyclage en spreken zich uit tegen pesten. Kathia Zalazar, nationaal verantwoordelijke maar beter bekend als Mama Zebra, ziet het groots. ‘Ze zijn misschien verkleed als dieren, maar ze verdedigen het menselijke in de stad.’ Voor Zalazar zijn de zebra’s opvoeders in burgerschap. ‘Een burger is niet gewoon een passieve inwoner van de stad, maar iemand die meedoet, kijkt, dingen vraagt aan anderen.’

Zelfs met de zebra’s waren er in 2015 nog 9181 verkeersongelukken in La Paz. In 2014 overleed één van hen in Tarija na aanrijding door een dronken chauffeur. Zebra Angel Quispe (18): ‘Het is niet allemaal rozengeur en maneschijn. Sommige chauffeurs schelden ons uit. Maar het is het helemaal waard als je ziet hoe blij je kinderen kunt maken.’

Kan Brussel ook zebra’s krijgen?

Dit werkt omdat humor een sterk wapen is. Bolivianen luisterden meer naar grappige pluchen beesten dan naar kwade verkeersagenten met boetes. Ooit hadden de zebra’s rode en groene bordjes, maar dat was te stijf. Nu willen ze mensen vooral ‘goesting’ geven om de regels te volgen. Want je moet wel van kwade wil zijn om de vertederende, acterende zebra’s te negeren.

Zo een zacht duwtje richting goed gedrag noemt men ‘nudging’. Beleidsmakers hebben daar steeds meer interesse voor.

Ook in België moeten campagnes steeds creatiever. Eric Laureys, woordvoerder van staatssecretaris voor Verkeersveiligheid Bianca Debaets (CD&V): ‘mensen zijn niet altijd geïnteresseerd in een folder. Op de volgende autoloze zondag willen wij een slow party doen om het belang van traagheid aan te kaarten. Dat is onze manier om er ook wat humor in te brengen, net als La Paz. En in de campagne over respect op straat lieten wij levensgrote scrabbleblokjes scheldwoorden vormen. Dat is misschien shockerend maar je start er wel een gesprek mee.’

Kan Brussel ook zebra’s krijgen? ‘Gelukkig is het respect voor voetgangers bij ons groter dan in Latijns-Amerika’, zegt Laureys. ‘Ik begrijp dat zij radicale oplossingen zoeken, want het verkeer is daar levensgevaarlijk. Maar wij willen onze verkeerscowboys liever aanpakken met trajectcontroles en boetes.’

Toch kunt u ook een zebra zijn. Of zebra’s zien

Zelfs al komen ze niet naar België, toch kunt u meer zebra’s zien opduiken in uw facebookfeed. Want sinds Donald Trump een nogal streng begrotingvoorstel lanceerde, is progressief Amerika een beetje depressief. Dat inspireerde de comedian John Oliver om 23 minuten stille film met een dansende zebra vrij te geven via zijn show. Kijkers moeten die zebra-beelden zelf knippen en plakken op andere nieuwsvideo’s. Zo wil Oliver de actualiteit minder triestig maken. Want ‘die jongeren zetten niet alleen hun leven terug op de sporen; zij zijn nu ook het enige dat mijn leven op de sporen houdt.’

Nu duiken de dansende zebra’s op tussen Merkel en Trump. Of op de schouder van Kellyanne Conway als ze iets vertelt dat niet waar is. Of in het hilarische BBC-interview waarin een politiek analist onderbroken wordt door zijn kinderen.

Wie zich geroepen voelt om zelf een gestreept pak aan te trekken, kan dat effectief doen in La Paz. Toeristen mogen één dag deelnemen aan het jolijt. De regels zijn: altijd vriendelijk blijven, stretchen voor je begint en een eigen dansstijl zoeken. En nooit je hoofd afzetten.