Tot haar laatste zucht, en nog een eind daarna, zal Sally Mann (64) voor het grote publiek die vrouw blijven die ‘controversiële naaktfoto’s’ van haar jonge kinderen maakte. Punt. Beetje kut vindt ze dat. Het was begin jaren 90. Mann woonde met haar man, twee dochtertjes en een zoontje op een grote boerderij in de heuvels van Virginia. Een omgeving met Eden-achtige allure, waar het gezin op het ritme van de natuur leefde. De kinderen deden dat al eens zonder kleren. Immediate family (1992), haar derde fotoboek, gaf een inkijk in dat leven, en zou het helemaal overhoopgooien.

In Hold still, haar pas verschenen memoires, heeft Mann het over het ‘tumultueuze decennium’ dat volgde. Enorme publieke verontwaardiging: kinderpornografie was het, pure uitbuiting! Politieke debatten. Massa’s brieven in de bus – Mann verdeelde ze in drie categorieën: ‘For’, ‘Against’ en ‘What the fuck?’ Eén geobsedeerde man, ‘who troubled our waking and sleeping hours for years’. Essays en opiniestukken van critici die bloed roken met, voor Mann, als dieptepunten een lang en tendentieus profiel in The New York Times Magazine en een stuk van Raymond Sokolov in The Wall Street Journal, geïllustreerd met een naaktfoto van haar dochter Virginia, vier jaar oud. Zwarte balkjes op de ogen, tepels en geslacht. Dát was pas vermoorde onschuld, vindt Mann. De krantenpagina staat afgedrukt in het boek. Je gelooft je ogen amper.

Mann is zo’n witte raaf die even goed schrijft als fotografeert. En het materiaal waarmee ze hier kan werken, is puur goud. Of er wel genoeg eten en drinken in haar familiegeschiedenis zat voor een stevig verhaal, vroeg ze zich aanvankelijk af. Het antwoord zat in een aantal dozen met oude dagboeken, brieven, vergeelde foto’s. Toen ze erin begon te grasduinen, hoopte ze naar eigen zeggen te botsen op ‘deceit and scandal, alcoholism, domestic abuse, car crashes (…), blow jobs, suicides, hidden addictions (…), vast sums of money made and lost, the return of a prodigal son, and maybe even bloody murder’. Ze vond het allemaal, en meer.

Die drama’s, en de manier waarop Mann ze reconstrueert, maken Hold still tot een pageturner – niet alledaags in het memoiresgenre. Eén die bovendien geweldig geïllustreerd is: tientallen tekeningen, brieffragmenten, familiefoto’s en beelden uit haar oeuvre zijn van begin tot eind door de tekst geweven; je leest haar verleden niet alleen, ze toont het ook.

Gaandeweg krijg en zie je antwoorden op de meest essentiële vragen: hoe is Sally Mann geworden wie ze is? Wat wou ze eigenlijk bereiken met Immediate family? Zou ze het opnieuw doen? (‘Yes. Yes, and yes, resoundingly, absolutely…’). En wat met die reeks over lijken in ontbinding? Vanwaar die obsessie met dood, verval? En hoe past haar even grote fascinatie voor landschappen in het plaatje?

Mann pent er prachtige zinnen over neer. Soms zinnen die ze hoorde tijdens lange gesprekken met wijlen Cy Twombly of andere boezemvrienden. Soms zinnen uit de grote bibliotheek die ze bijeenlas. Maar vaak haalt ze ze gewoon uit zichzelf.

Bij naaktfoto’s van haar man Larry, die aan spierdystrofie lijdt, beschrijft Mann dat ze alleen beelden kan maken van mensen en plekken waar ze om geeft. ‘And I must do so with both warm ardor and cool appraisal, with the passions of both eye and heart, but in that ardent heart there must also be a splinter of ice.’

Bij beelden uit Immediate family. ‘As ephemeral as our footprints were in the sand along the river, so also were those moments of childhood caught in the photographs. And so will be our family itself, our marriage, the children who enriched it, and the love that has carried us through so much. All this will be gone. What we hope will remain are these pictures telling our brief story, but what will last, beyond all of it, is the place.’ Dit boek kan in elk geval ook een eind mee.

SALLY MANN

Hold still. A memoir with photographs,

Little, Brown and Company, 482 blz., 27,99 €.

¨¨¨¨¨

INFO

Een fotoboek in de kijker